Specjalista radzi

Postawy rodzicielskie

              Rodzina jest miejscem dla dziecka najważniejszym, gdyż to :
• w rodzinie dziecko przychodzi na świat,
• rodzina zaspokaja podstawowe potrzeby człowieka czyli potrzeby fizyczne (jedzenie, picie, zapewnienie snu itp.) oraz  psychiczne (miłość, bezpieczeństwo, akceptacja, potrzeba przynależności itp.), bez których nie można mówić o harmonijnym rozwoju osoby,
• rodzina wychowuje dziecko do bycia człowiekiem w pełni wartościowym, przekazując mu nierelatywny system wartości,
• w rodzinie jest możność identyfikacji się z osobami dla niego znaczącymi czyli z matką i ojcem, aby móc później, już jako osoba dorosła, stać się samemu rodzicem dla swoich pociech.

      W aspekcie psychologicznym rodzinę traktuje się jako system czyli spójną całość wzajemnie ze sobą powiązanych emocjonalnie osób, pomiędzy którymi dochodzi do interakcji. Oznacza ona, że zachowanie i przeżycia każdej osoby w rodzinie wpływają na zachowania i przeżycia pozostałych jej członków.
Ktoś kiedyś powiedział, że rodziny się nie wybiera - rodzinę się ma. Jednak jest ogromnie ważne, aby mieć taką rodzinę, w której wszyscy jej członkowie czują się szczęśliwi.
          Jak już zaznaczono na wstępie, bardzo ważną funkcją rodziny jest wychowanie dziecka. Pełnienie tej roli jest zaszczytne, ale i bardzo trudne. Szczególnie ten trud ma miejsce w obecnych czasach, gdy wielu pracuje nad tym, aby nam rodzicom rolę tę odebrać i według innych kryteriów, często sprzecznych z wolą rodziców, wpływać na wychowanie ich dziecka.
Dlatego staje się ważne, aby rodzice mieli wgląd w to, kto ma jeszcze wpływ na kształtowanie charakteru ich dziecka i o jaki system wartości stara się je prowadzić.
          Badania psychologiczne pokazują, że proces wychowania w znacznym procencie zależy od postaw, które prezentują rodzice względem swych dzieci.
I tak wyodrębniono 4 postawy rodzicielskie:
• postawa odrzucenia, odtrącenia dziecka,
• postawa nadopiekuńcza,
• postawa perfekcjonistyczna,
• postawa miłości i akceptacji

Postawa odrzucenia

Charakteryzuje się ona brakiem akceptacji dziecka. Dziecko traktuje się jak intruza, który zakłóca tryb życia rodziców. Stąd ogranicza się mu osobowy kontakt z rodzicami do minimum. Często daje się dziecku pieniądze, możliwość wielogodzinnego korzystania z komputera, z telewizji czy kina, aby mieć je z głowy. Ważne jest dla nas to, aby nam, dorosłym nie przeszkadzało i nie zadawało pytań.
Dziecko wychowywane w takiej atmosferze czuje się osamotnione i nieszczęśliwe, bo rzeczy materialne tak naprawdę  nie dają prawdziwego szczęścia. Efektem takiej postawy rodzicielskiej jest skłonność dziecka do agresji, do szukania sobie wsparcia u innych, często niezbyt wartościowych ludzi a później nawet wchodzenie w jakieś grupy przestępcze czy sekty religijne, gdzie młody człowiek czuje się dowartościowany i akceptowany.

Postawa nadopiekuńcza

Jest ona wyrazem przesadnej, nadmiernej troski o dziecko. Wynika ona z lęku rodziców, aby dziecku się nic nie stało i dlatego chronią je od wszelkiej jego aktywności. Zaniżają mu wymagania, czy to odnoszące się do szkoły, czy to do obowiązków rodzinnych , bo nie chcą, aby dziecko się  męczyło i trudziło. Dlatego we wszystkim je wyręczają. Lękają się też o jego kontakty z grupą rówieśniczą-bo może zostać tam zranione słowem innych.
Taka postawa rodziców może wpływać negatywnie na rozwój społeczny ich dziecka, może uczyć unikania wysiłku i współpracy z grupą innych dzieci. Będzie też powodem nabywania postawy egocentrycznej, gdyż dziecko skupione na sobie będzie nauczone tylko brać, a nic nikomu nie dawać. Nie doświadczy też takich przeżyć ,jakich doświadcza człowiek ,gdy poradzi sobie z jakąś sytuacją trudną. Efektem tego będzie prezentacja braku odwagi i  samodzielności.

Postawa perfekcjonistyczna

Jest ona przeciwieństwem postawy nadopiekuńczej.
Charakteryzuje się stawianiem dziecku nadmiernych wymagań, często przekraczających jego możliwości psychofizyczne. Tacy rodzice pragną, aby ich dziecko było najlepsze, w porównaniu ze swoimi rówieśnikami.
W konfrontacji z taką postawą rodziców dziecko często spotyka się z ich strony z krytyką, naganą i karą. Jest to dla dziecka źródłem frustracji, poczucia mniejszej wartości i wyrzutów sumienia, że nie zaspokaja oczekiwań osób dla niego znaczących. W ten sposób zaczyna ono budować  negatywny obraz własnej osoby ( ja nic nie umiem i niczego się nie nauczę, jestem słaby, nie można na mnie polegać) co w skrajnej postaci może prowadzić nawet do depresji.

Postawa miłości i akceptacji

To właściwa postawa, z którą powinno się spotkać nasze dziecko od początku procesu wychowawczego.
Charakteryzuje się ona przychylnym nastawieniem do dziecka oraz poświęcaniem mu optymalnego czasu i uwagi. Rodzice, którzy prezentują tę postawę cieszą się dzieckiem, przyjmują je w aspekcie miłości bezwarunkowej takim, jakim ono jest naprawdę, czyli dostrzegają jego mocne strony, ale i jego ograniczenia. Z poświęceniem zaspokajają jego potrzeby psychiczne i fizyczne. Interesują się jego życiem czyli radościami i kłopotami, którym próbują zaradzić. Mają szacunek dla jego uczuć, nie wyśmiewają ich, dostrzegają jego starania. Obdarzają go na ogół swoim zaufaniem, ale z pewnymi ograniczeniami. Nie można bowiem mieć pełni zaufania do dziecka, które jest jeszcze małe i niekoniecznie to co mówi, jest zgodne z prawdą, gdyż okres ten u dziecka charakteryzuje znacznego stopnia postawa egocentryczna.
Postawa  mądrej miłości powinna stawiać dziecku pewne granice, normy poprzez:
• pokazywanie praw rządzących światem fizycznym i społecznym i co się dzieje, jeśli prawa te łamiemy,
• przyzwalanie na poniesienie konsekwencji własnych zachowań,
• egzekwowanie wymagań.

Bardzo mocno należy podkreślić, że  skuteczność procesu wychowania zależy od tego, czy jest on oparty na jasnym, czytelnym systemie wartości, który wychowujący powinien sam posiadać i realizować go w swoim życiu.
Brak spójności między tym co przekazuje się dziecku słowem a naszym czynem czy zachowaniem  będzie wpływało niszcząco na wychowanie dziecka i odbierało rodzicom tak ważny autorytet.

                                                                              Barbara Dębska-Governatori